Zwerfinator: Veel meer drankverpakkingen op straat in België

Deze blogpost is geschreven door Dirk Groot, de Zwerfinator, één van de initiatiefnemers voor de oprichting van de Statiegeldalliantie.

In Nederland is er een enorme afname te zien van de drankverpakkingen in het zwerfafval door de uitbreiding van statiegeld naar blikjes en plastic flesjes. De totale hoeveelheid zwerfafval is hierdoor ook afgenomen. In België is dit nog niet gebeurd. Zwerfinator herhaalde begin augustus 2024 zijn onderzoek dat hij in 2022 in België deed. Daarbij vond hij 25% meer drankverpakkingen dan in 2022.

Het onderzoek

In mei 2022 deed Zwerfinator een onderzoeksopdracht in België. Hij deed daarbij 47,1 kilometer onderzoek in zeven plaatsen verspreid over het land: Brussel, Antwerpen, Merksem, Verviers, Luik, Machelen en Fléron. Zwerfinator schreef erover in dit artikel (Franse versie). In augustus 2024 herhaalde hij dit onderzoek om te kunnen zien hoe de situatie nu is.

Het onderzoek vond op dezelfde manier plaats zoals Zwerfinator al jaren in Nederland doet. De cijfers van zijn onderzoeken worden door Rijkswaterstaat sinds 2019 ook elk halfjaar meegenomen in de rapportages voor de staatssecretaris en de Tweede Kamer.

Onderaan dit artikel vindt u een weergave van de onderzochte trajecten.

Meer drankverpakkingen dan in 2022

In 2022 werden 2398 drankverpakkingen gevonden, in 2024 waren dat er 2990. Dit betekent dat er 592 drankverpakkingen meer werden gevonden, een toename van 25%. Deze toename werd vooral veroorzaakt door een toename van de plastic flessen (+45%) en de blikjes (+20%). De overige drankverpakkingen (drankkartons, drinkzakken en glazen flessen) namen af met 13% 

In Nederland namen de blikjes en plastic flesjes in het zwerfafval de laatste jaren met 79% af. Zie hiervoor dit artikel en bijbehorend onderzoeksrapport.

Vergelijking met Nederland

In 2022 vond Zwerfinator gemiddeld 51,2 drankverpakkingen per kilometer, in 2024 waren dat er 63,5. Voor de uitbreiding van statiegeld werden dit soort aantallen ook wel gevonden. In soortgelijke omgevingen in 9% van de onderzoeken. De laatste keer dat dit gebeurde was in februari 2023 in Amsterdam, vlak voor de invoering van statiegeld op blikjes. Daarna is er in Nederland een zeer grote afname te zien.

In het onderzoek in België werden per kilometer ook 12,4 bekers gevonden. In Nederland vond Zwerfinator in zijn onderzoeken in 2024 tot nu toe 10,2 bekers per kilometer. Dit cijfer is vooral een indicatie dat de hoeveelheid overig zwerfafval in dit onderzoek weinig afwijkt van die in Nederland. Wel een groot verschil is dat er 179 grote plastic flessen werden gevonden. In Nederland worden en werden die zelden in het zwerfafval gevonden omdat hierop al heel lang statiegeld zit. 

Voor een echt goede vergelijking met Nederland is natuurlijk meer onderzoek nodig, belangrijkste verschil voor dit onderzoek is uiteindelijk dat er in Nederland inmiddels veel minder drankverpakkingen op straat liggen en dat er in dit onderzoek in België veel meer werden gevonden. Alle goede bedoelingen, campagnes, opruimacties en sensibilisering ten spijt gebeurt in België wat in Nederland ook gebeurde voordat er statiegeld werd ingevoerd: de hoeveelheid drankverpakkingen in het zwerfafval neemt alleen maar toe.

Prullenbakken

In de media in Nederland wordt veel geschreven over de problemen met de prullenbakken die worden leeggehaald voor het statiegeld. Dit is een fenomeen dat zich voornamelijk afspeelt in bepaalde drukke delen van de grote steden en in de rest van het land gebeurt dit niet of nauwelijks. Daar zijn de prullenbakken juist veel leger en is er ook een afname te zien van de totale hoeveelheid zwerfafval.

Voor de invoering van statiegeld op blikjes waren er overal in Nederland veel overvolle prullenbakken, die ook weer voor extra zwerfafval zorgden. Een groot deel van de inhoud van deze prullenbakken bestond uit blikjes en plastic flesjes. In de prullenbakkenonderzoeken van Zwerfinator is de hoeveelheid blikjes en plastic flesjes in de prullenbakken inmiddels ook met 80% afgenomen. 

In het onderzoek in België in 2024 zag Zwerfinator veel overvolle prullenbakken die op hun beurt ook weer voor zwerfafval zorgen. Ook in België kunnen de gemeentediensten de grote hoeveelheid afval en zwerfafval niet meer goed en tijdig verwerken.

In de campagne “Operation Overload” in 2022 brachten de Plastic Avengers het probleem van de overvolle prullenbakken in beeld en schreven op basis daarvan een adviesrapport met aanbevelingen. De tweede kamer gaf de staatssecretaris opdracht om met deze adviezen aan de slag te gaan. Op 20 September wordt tijdens de Plastic Avengers Conferentie verder ingegaan op hoe dit verder kan worden aangepakt met betere en slimmer ontworpen verpakkingen.

Tot slot

Dit onderzoek gaat over zwerfafval en niet over de inzameling van afval. In België wordt plastic afval op een andere manier ingezameld dan in Nederland en dat schijnt zeer goed te werken. Mensen zetten blauwe zakken met plastic afval voor de deur en de gemeente haalt die op. Dit systeem doet echter op geen enkele wijze iets tegen zwerfafval. Zwerfafval wordt voornamelijk  veroorzaakt door onderweg-consumptie, het is afval dat niet thuis in een aparte prullenbak of zak wordt gedaan, maar in de openbare prullenbak of op straat belandt. En blauwe zakken voorkomen geen zwerfafval en ze ruimen ook niet op. Statiegeld doet dat wel.

Onderzochte trajecten

Waarom statiegeld in het Vlaamse regeerakkoord moet komen

Terwijl we nog wachten op de Vlaamse regeringsvorming en het regeerakkoord, somt de Statiegeldalliantie op waarom statiegeld in het Vlaamse regeerakkoord moet komen. Het is tijd om een deel van het zwerfvuil écht effectief aan te gaan pakken, het is tijd om een onderwerp dat al zo lang op tafel ligt eens écht aan te gaan snijden. Kortom: het is tijd voor statiegeld!

Wat spoort Vlaanderen aan om statiegeld in te voeren?

Zuhal Demir (N-VA) gaf eerder al het startschot voor een statiegeldsysteem in 2025

Zuhal Demir zei eerder bij de Tafel van Vier: “Statiegeld is inderdaad onvermijdelijk. Decennia van sensibilisering, sancties en beloningsprojecten hebben immers niet het gewenste resultaat van een proper Vlaanderen geleverd. Actie is nodig. Met statiegeld kan Vlaanderen net als de noordelijke Europese landen het aantal blikjes en flesjes in de natuur sterk terugdringen”.

Het wordt tijd dat deze uitspraak zwart op wit komt te staan door statiegeld in het regeerakkoord toe te voegen.

De andere coalitiepartijen willen statiegeld

 Zo stelt Vooruit in haar partijprogramma: “We gaan de strijd aan met zwerfvuil. We voeren een eenvoudig statiegeldsysteem voor blikjes, plastic flessen en herbruikbare bekers in. Zo zorgen we niet alleen voor hoogwaardige recyclage, maar gaan we ook zwerfvuil tegen.” CD&V wilt ook statiegeld: “Om drankverpakkingsafval als grondstof te hergebruiken en zwerfvuil te voorkomen voeren we onverwijld het klassiek statiegeldsysteem in.”

Het politieke besluit is genomen

Dit gaat om meer dan losse woorden. Het is een politieke beslissing. Dat staat in het nieuwe Lokaal Materialenplan 2023-2030 van de OVAM. De beslissing is genomen na de slechte resultaten van de zwerfvuilmonitoring, waaruit bleek dat de industrie er niet in slaagde om tussen 2015 en 2022 met 20% te dalen.

Iedereen zegt “ja” tegen het statiegeld

Dit is wat Europa en het maatschappelijk middenveld laten zien: 

Wat zijn de voordelen van een statiegeldsysteem?

Statiegeld pakt zwerfvuil effectief aan

Meerdere studies en zwerfvuilrapers laten het effect van statiegeld zien. Zo bleek dat statiegeld het zwerfvuil tot zo’n 33% kan inperken*. Ook is in andere landen te zien dat statiegeld helpt om zwerfvuil te verminderen. Zo werden er in Nederland 116 miljoen minder blikjes op straat gevonden door de invoering van statiegeld op blik.

Maar Nederland is niet het enige voorbeeld: Letland, Slowakije en Denemarken laten allemaal een vergelijkbare afname zien van statiegeldverpakkingen in het zwerfafval na de invoering van statiegeld.

Het statiegeld voor betere recyclage

Dankzij statiegeld kun je bijna alle plastic en aluminium in de drankverpakkingen opnieuw in omloop brengen. Duitsland recycleert 98%. België kan zonder statiegeld maar zo’n 65% van de plastic flesjes en blikjes redden, al de rest wordt verbrand. Geen wonder dat meer dan 80% van de bevolking voorstander is van statiegeld.​

Statiegeld als springplank voor hergebruik

Statiegeld is een noodzakelijke stap naar meer herbruikbare oplossingen. Verpakkingen met een waarde worden teruggebracht. In plaats van ze te vernietigen, kunnen we ze ook opnieuw vullen. Dat doen we nu al met bierflesjes. In ons streven naar een volledig circulaire economie, hebben we statiegeld nodig

Voor de Statiegeldalliantie is het overduidelijk: voer een statiegeldsysteem in in België om zwerfvuil écht in te perken. Statiegeld moet daarom deel uitmaken van het regeerakkoord.

*Gebaseerd op de OVAM Fractietelling Zwerfvuil 2019-2021

Fotocredit: Saskia Risseeuw

Nieuwe regeringen kunnen direct aan de slag met invoering statiegeld

Nog maar een week geleden zijn de drie gewesten - net voor de verkiezingen - overeengekomen om de Interregionale Verpakkingscommissie (IVC) op te dragen een plan op te stellen voor de invoering van statiegeld tegen eind 2024. De Statiegeldalliantie verwelkomt deze beslissing, die het mogelijk zal maken om tot 33% van het zwerfafval in te perken.

Statiegeldsysteem op het laatste nippertje gered

Het was kantje boord! Tot 6 juni, slechts 3 dagen voor de verkiezingen, had Vlaanderen nog steeds geen groen licht gegeven om samen met Wallonië en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest de invoering van statiegeld te regelen. Dit zou een betreurenswaardig gebrek aan daadkracht zijn geweest, gezien de beloftes die eerder zijn gedaan om statiegeld in te voeren. Zonder akkoord was het risico groot dat nieuwe regeringen vanaf nul zouden moeten beginnen.

De Alliantie en haar 1300 leden verwelkomen daarom deze beslissing van de drie gewesten. De drie gewesten hebben de Interregionale Verpakkingscommissie (CIE) de opdracht gegeven om tegen eind 2024 een plan op te stellen voor de invoering van statiegeld op blikjes en flesjes. Deze overheidsinstantie is verantwoordelijk voor beslissingen over maatregelen zoals de uitbreiding van de blauwe zak en de inzameling van huishoudelijke en industriële verpakkingen. Door dit mandaat te geven, wordt de beslissing "gebetonneerd", wat ervoor zorgt dat statiegeld tijdens de volgende legislatuur het daglicht zal zien in België.

Régine Florent, pro-statiegeld burger

"Na jaren van publieke strijd verwelkom ik dit belangrijke besluit voor de natuur en het algemeen belang! We moeten er nu voor zorgen dat de lobby van de industrie niet weer dwarsligt bij de invoering van een systeem dat goed werkt en zwerfafval tegengaat. Burgers zullen blijven kijken!”

Chloé Schwizgebel, woordvoerster van de Statiegeldalliantie

"Dit is een belangrijke beslissing, want de beslissing voor statiegeld is niet langer een politieke kwestie, maar het valt enkel nog te bezien hoe het systeem precies wordt ingevoerd. We blijven ons inzetten voor effectief statiegeld dat voor iedereen toegankelijk is.”

Volgende stappen

In Vlaanderen, Brussel en Wallonië vinden nu gesprekken plaats over nieuwe te vormen regeringen. In de regeerakkoorden die worden gesloten, verwachten we dat de invoering van een robuust en inclusief systeem van statiegeld zal worden voorzien. Ministers moeten hun verantwoordelijkheid nemen en hun aanpak van zwerfvuil bevestigen.

Verder zal de concrete uitwerking van het Belgische statiegeldsysteem gebeuren op het niveau van de IVC. Daarbij is het belangrijk dat die gesprekken in alle transparantie plaatsvinden en dat alle relevante stakeholders erbij betrokken worden: steden en gemeenten, consumenten-, landbouw-, milieu- en industriële organisaties, enz. Deze partijen waren ook betrokken bij de Vlaamse pilootprojecten en de Waalse studies.

De Statiegeldalliantie pleit voor de volgende minimumvereisten voor een statiegeldsysteem:  

Belgische verkiezingen 2024: Hoe denken de partijen over klassiek statiegeld?

Op 9 juni is het zo ver: de verkiezingen in België! Wij keken naar hoe de partijen denken over een klassiek statiegeldsysteem. Hierbij worden de plastic flesjes en blikjes naar de winkel teruggebracht en in een automaat ingeleverd. 

Vlaanderen

Vlaanderen heeft zich nog steeds niet uitgesproken over een statiegeldsysteem, daarom is het belangrijk dat de partijen het onderwerp blijven aankaarten. In Vlaanderen is klassiek statiegeld terug te vinden in de partijprogramma’s van Groen, Partij van de Arbeid (PvdA), Christen-Democraten & Vlaams (CD&V) en Vooruit. 

Groen: Groen wil minder afval in de natuur en in onze leefomgeving, omdat deze een groot probleem voor de natuur, voor dieren en voor onze eigen gezondheid vormen. Zo zijn microplastics zeer schadelijk voor zeedieren, en belanden microplastics uiteindelijk weer in onze voedselketen en in ons bloed. Zwerfvuil op straat en in de natuur is een zichtbaar aspect van dit probleem. “Daarom maken we de verpakkingsindustrie verantwoordelijk voor de kosten om zwerfvuil op te ruimen en voeren we statiegeld op blikjes en flesjes eindelijk in”.

Eerder kwam Groen ook al in actie voor een statiegeldsysteem met hun actie ‘Eis om statiegeld’. 

CD&V: “Om drankverpakkingsafval als grondstof te hergebruiken en zwerfvuil te voorkomen voeren we onverwijld het klassiek statiegeldsysteem in.”

Tal van gemeenten waar CD&V actief is spraken zich al eerder uit voor een klassiek statiegeldsysteem, zoals gemeente Merchtem. Ook was CD&V eerder al erg sceptisch over digitaal statiegeld.

PvdA wil de negatieve impact van verpakkingen op het milieu verminderen. De partij roept gemeenten op zich aan te sluiten bij onze Alliantie, bijvoorbeeld in deze oproep aan het gemeentebestuur van Heist-op-den-Berg. In zijn programma stelt PvdA: "We verbieden onnodig verpakkingsmateriaal, voeren statiegeld in op blikjes en flesjes en zorgen voor het gebruik van biologisch afbreekbare producten voor verpakkingen. Deze normen zijn van toepassing op alle producten die in België op de markt worden gebracht."

Vooruit: De partij heeft zich deze hele legislatuur sterk gemaakt voor de invoering van een klassiek statiegeld in de milieucommissie van het Vlaams Parlement. 

Het is geen verrassing dat ze dit beweren in hun programma: “We gaan de strijd aan met zwerfvuil. We voeren een eenvoudig statiegeldsysteem voor blikjes, plastic flessen en herbruikbare bekers in. Zo zorgen we niet alleen voor hoogwaardige recyclage, maar gaan we ook zwerfvuil tegen.“

In Bredene (de stad waarvan Steve Vandenberghe burgemeester is) zijn al verschillende proefprojecten gedaan met statiegeld. Ook in Gent vroegen gemeenteraadsleden van Vooruit om een proefproject te starten met klassiek statiegeld in de stad.

Wallonië

In Wallonië vinden we het idee van een klassiek statiegeld, ‘klassiek statiegeld’, terug in de partijprogramma’s van Ecolo, PS, PTB, Les Engagés en DéFi. 

Ecolo: Ecolo, de partij van de huidige minister van milieu Céline Tellier, is al lange tijd voorstander van een klassiek systeem en heeft bij veel gelegenheden aangedrongen op de noodzaak van een fysieke terugname in de winkel. In juli 2023 keurde de minister een adviesnota goed ten voordele van een manueel systeem. "We willen dat het statiegeld op plastic blikjes en flesjes vanaf 2025 in heel België operationeel is", zei hij".

PS: de partij wil "in samenwerking met de andere gewesten een handmatig statiegeldsysteem invoeren voor blikjes en plastic flessen voor eenmalig gebruik".

PTB: In het partijprogramma staat: “We zetten een eerlijk statiegeldsysteem op dat producenten van verpakkingen en artikelen verantwoordelijk maakt zonder het leven van huishoudens ingewikkelder te maken”.

In mei 2023 wees Jori Dupont, lid van de Waalse Commissie Leefmilieu, op de grote risico's van het digitale kastje op het vlak van fraude en respect voor de privacy.

Les Engagés (Christelijk-Sociale Partij) stellen in hun programma duidelijk: We willen: Fysiek statiegeld invoeren op plastic blikjes en flesjes.

Ze staan ook achter een voorstel voor een decreet om statiegeld in te voeren, dat in juni 2020 in het parlement zal worden ingediend.

DéFi wil "een statiegeldsysteem invoeren voor plastic blikjes en flesjes, gebaseerd op een gecoördineerd plan, in samenwerking met het federale niveau, alle gefedereerde entiteiten en lokale overheden".

In februari 2023 zei Marie Nagy (Brussels parlementslid en gemeenteraadslid voor de stad Brussel): "We willen even logisch als ecologisch zijn, en het lijkt erop dat het traditionele statiegeldsysteem het mogelijk zou maken om de hoeveelheid zwerfvuil en blikjes en flesjes die onze straten vervuilen te verminderen".

Goed om te weten: Wallonië sprak zich eerder uit voor een klassiek statiegeldsysteem met fysieke innamepunten in winkels. 

Brussel

Ook in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest liggen de standpunten van de partijen op één lijn met die in Vlaanderen en Wallonië. Zo wordt een klassiek statiegeld gesteund door Ecolo, Les Engagés, PS, PTB, DéFi, Groen, PvdA, CD&V en Vooruit.

—

Stem je ook voor een partij die voor een klassiek statiegeldsysteem is? Deel onze stemwijzer ook op Twitter! 

Statiegelddossier: Zal minister Demir haar deel van de afspraak nakomen?

Al maanden belooft milieuminister Zuhal Demir om tegen eind 2025 statiegeld in te voeren op plastic blikjes en flesjes. Na het besluit van Wallonië op donderdag om statiegeld in te voeren in heel België, is de minister nu de sleutel tot het winnen van de strijd tegen zwerfvuil.

Het zuiden van het land zegt "Yes We Can" tegen statiegeld

In het zuiden van het land gaf de Waalse regering op donderdag 24 april het startsein voor de invoering van statiegeld op plastic blikjes en flesjes in heel België. Waalse Leefmilieuminister Céline Tellier gaf echter aan dat het systeem alleen zou worden ingevoerd als de drie gewesten het eens zouden worden over een gemeenschappelijk systeem. 

Er staat veel op het spel, aangezien het statiegeldsysteem bijna een derde van het zwerfvuil zou kunnen elimineren. De afgelopen maanden heeft milieuminister Zuhal Demir herhaaldelijk verklaard dat het statiegeldsysteem tegen eind 2025 zou worden ingevoerd. Ze moet nu haar beloften nakomen door de invoering van een sterk, effectief en voor iedereen toegankelijk Belgisch statiegeldsysteem te valideren. 

"Statiegeld zorgt voor minder zwerfafval, minder dierenleed, minder opruimkosten en betere recyclagevan waardevolle materialen. Statiegeld zal niet alleen minder vervuiling van onze velden, veevoeders en te leveren gewassen met zich meebrengen. Het zal ook helpen om dierenleed en sterfte door het opnemen van zwerfvuil uit de wereld te helpen, minstens te vermijden. Wie kan daar nu tegen zijn? Daarom moet in Vlaanderen statiegeld op alle plastic drankflessen en blikjes worden ingevoerd".

Eric Claeys, Directeur Algemeen Boerensyndicaat

"De Statiegeldalliantie-leden roepen al 6 lange jaren om statiegeld. Elke dag zonder statiegeld is een verloren dag voor ons land, onze fauna en onze flora. Het is tijd dat minister Zuhal Demir naar haar kiezers luistert en haar beloften nakomt door in te stemmen met de invoering van statiegeld.”

Chloé Schwizgebel, woordvoerder Statiegeldalliantie

Onze boeren en burgers hebben lang genoeg de prijs betaald voor zwerfafval

We hebben allemaal lang genoeg gewacht en geleden onder de gevolgen van blikjes en flesjes die onze straten vervuilen, onze akkers binnendringen en onze herkauwers doden. Vorige week nog stuurden een groot aantal Belgische organisaties, waaronder Boerenbond, ABS, Testaankoop, Bond Beterleefmilieu, Natuurpunt, Greenpeace en ATD Vierde Wereld, een gezamenlijke brief naar de minister met de vraag om het statiegeld in te voeren. 

De Statiegeldalliantie en haar 1.300 leden - waaronder meer dan 70% van de Vlaamse steden, landbouwers en milieubeschermers - roepen minister Zuhal Demir dan ook op om gehoor te geven aan de Waalse oproep om een effectief en voor iedereen toegankelijk statiegeld in te voeren. We kunnen niet langer wachten.

Doe ook mee met de Plogathon in Antwerpen op zaterdag 25 mei!

Op zaterdag 25 mei vanaf 13:30 gaat de Statiegeldalliantie de Antwerpse straten op om deze op te ruimen en doen we mee aan de Plogathon Antwerpen, doe jij ook mee?

Wat is de Plogathon Antwerpen? 

Op zaterdag 25 mei vindt de eerste editie plaats van Plogathon Antwerpen, georganiseerd door studenten van de Antwerpen Management School. Op deze dag gaan we met teams van maximaal 5 personen de straten op om zoveel mogelijk zwerfafval te rapen. Op de dag zelf is ook nog een prijs te winnen, het team met het meeste zwerfafval wint namelijk een maand een Swapfiets abonnement.


Zwerfafval probleem
Met deze Plogathon willen wij en de organisatie van de Plogathon aandacht vragen voor het zwerfvuilprobleem in de stad Antwerpen. Zwerfafval is één van de grootste ergernissen van de Vlamingen en blijft een probleem. In Antwerpen wordt jaarlijks zo’n 5400 ton zwerfafval verzameld. Dit kost de stad 25 miljoen per jaar. Statiegeld zou een deel van dit probleem al kunnen oplossen: door flesjes en blikjes waarde te geven verdwijnen ze grotendeels uit het zwerfafval.

Ploggen

De naam Plogathon is een speling op het woord marathon en ‘ploggen’, wat weer een combinatie is van het woord plocka (Zweeds voor oppakken) en joggen. Hoewel de naam dus misschien doet suggereren dat we gaan hardlopen, hoef je zeker niet te kunnen hardlopen om mee te kunnen doen. Iedereen is welkom om mee te doen en de stad een stukje properder te maken! 

We verzamelen om 13:30 op het Mechelseplein in Antwerpen en daar zal iedereen worden voorzien van een afvalgrijper, vuilniszakken en handschoenen. Je bent natuurlijk ook meer dan welkom om je eigen benodigdheden mee te nemen voor het afval grijpen. De Statiegeldalliantie zal iedereen voorzien van doorzichtige vuilniszakken voor alle blikjes en plastic flessen, zo kunnen we zien wat het effect van statiegeld zou kunnen zijn als dit zou worden ingevoerd. 

Els van Doesburg, schepen van stads- en buurtonderhoud van Antwerpen, zal ook aanwezig zijn bij het evenement en na het ploggen een toespraak geven voor alle deelnemers. Ook Jean-Paul Meus, een Vlaamse plogger die eerder het initiatief 10 Minutes a Day BE oprichtte, een uitdaging om elke dag tien minuten de tijd te nemen om zwerfvuil op te rapen, zal aanwezig zijn om de deelnemers toe te spreken.   

We hopen je te zien op zaterdag 25 mei vanaf 13:30 voor de Plogathon Antwerpen! Via deze link kun je je gratis aanmelden om mee te doen. Zien we je daar?

Plogathon Antwerpen

Zaterdag 25 mei vanaf 13:30 

Mechelseplein, Antwerpen 

Meld je hier aan om mee te doen! 

Volg de Plogathon Antwerpen en Statiegeldalliantie ook op Instagram om op de hoogte te blijven van alle ontwikkelingen. 

Voor meer informatie of vragen, contacteer de Statiegeldalliantie op info@statiegeldalliantie.org

Dien een motie in voor een effectief statiegeldsysteem in België!

Het is nog steeds niet duidelijk welk statiegeldsysteem er zal worden ingevoerd in België. Momenteel wordt er gekeken naar verschillende systemen, die zijn onderzocht in verschillende studies en proefprojecten. 

In voorstellen voor een digitaal of hybride statiegeldsysteem zullen grote verantwoordelijkheden rondom statiegeld worden doorgeschoven naar gemeenten. Bij een hybride of digitaal systeem zouden er namelijk extra “blauwe” vuilnisbakken voor PMD-verpakkingen (inclusief statiegeldverpakkingen) moeten worden geplaatst op het openbaar domein. De Statiegeldalliantie is sterk tegen deze voorstellen. 

In de voorstellen zijn de gemeenten verantwoordelijk voor het verkrijgen van de vergunning van de vuilnisbakken; het aankopen en plaatsen van de vuilnisbakken; het organiseren van het ophalen en legen van deze vuilnisbakken; en het opruimen van het eventuele zwerfvuil rondom deze vuilnisbakken. Daarnaast zullen gemeenten zogenaamde ‘thuis scanners’, die het digitale systeem vereist, moeten gaan uitdelen aan hun burgers voor alle huishoudens die geen smartphone hebben of er geen willen gebruiken. Ook zullen de gemeenten verantwoordelijk zijn voor het beheren van de administratie rondom deze thuis scanners. Een hoop extra verantwoordelijkheden dus, die zullen worden doorgeschoven naar de gemeenten. 

Vlaamse (VVSG) en Waalse (UVCW) federaties van gemeenten spraken zich al eerder uit om deze last niet te willen dragen. ‘Een van de voornaamste zorgen van de lokale besturen is het voorstel om de terugname van statiegeld via het openbaar domein te laten verlopen. In het onderzoek van de industrie, is het onvermijdelijk dat er uiteindelijk verborgen kosten bij de lokale besturen terecht komen,’ aldus Wim Dries, de voorzitter van de VVSG. Om dit nogmaals te benadrukken, deed de Statiegeldalliantie een oproep naar steden en gemeenten om een motie te tekenen om "nee" te zeggen tegen deze extra verantwoordelijkheid. Door een motie aan te nemen in hun gemeenteraad kan elke lokale overheid opnieuw alle extra verantwoordelijkheid afwijzen die een digitaal of hybride statiegeldsysteem met zich mee zou brengen. De verantwoordelijkheid en kosten van een statiegeldsysteem zouden namelijk bij de producenten van de drankverpakkingen moeten liggen, en niet bij de gemeenten. 

In Nederland heeft de NVG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) ook met succes het idee verworpen dat Nederlandse gemeenten verantwoordelijkheid zouden nemen voor het beheer van het statiegeldsysteem.

Dien ook nog een motie in!
In Vlaanderen en Wallonië hebben al tal van gemeenten zo’n motie getekend, kijk maar naar het voorbeeld van Ranst. Dien ook een motie in bij de gemeenteraad of het college van schepenen en laat de gemeente zich uitspreken tegen bijkomende verantwoordelijkheden voor lokale overheden met het toekomstige Belgische statiegeldsysteem. Op deze manier laten we de drie regionale ministers leefmilieu weten dat jullie voor een statiegeldsysteem kiezen dat lasten niet doorvertaalt naar het openbaar domein, en dus de burger en haar lokale overheid. 

Hieronder is een voorbeeld van een motie te vinden. Heeft de gemeente de motie getekend? Stuur ons een e-mail met het uittreksel van de motie, dan versterken wij de boodschap!  Vergeet niet om het naar je regering te sturen en te delen op je sociale netwerken.

Motie-Geen-extra-vuilnisbakken-1Download

De gemeente Ranst pleit voor een klassiek statiegeldsysteem: “Verantwoordelijkheid niet bij gemeenten leggen”

De gemeente Ranst, met burgemeester Johan de Ryck (N-VA), wil dat er spoedig een statiegeldsysteem komt om plastic verpakkingen en blikjes in te leveren. Dat laat Luc Redig, schepen voor Milieu & Groen in Ranst, weten aan het Gazet van Antwerpen. Daarnaast heeft de gemeente een motie getekend tegen extra vuilnisbakken op het openbaar domein, die zouden moeten worden neergezet indien er een hybride of digitaal systeem komt voor statiegeld. 

Naast gemeente Ranst spraken eerdere gemeenten zich ook al uit tegen het digitale statiegeldsysteem waarbij de verantwoordelijkheid bij de gemeente geplaatst wordt. Zo schreven 55 gemeenten een brief aan de drie regionale milieuministers met de vraag om een toegankelijk statiegeldsysteem en gaf de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) aan geen statiegeldsysteem te willen via vuilnisbakken op straat. 

Het doel van de invoering van statiegeld is duidelijk  - het verminderen van zwerfvuil. Een probleem waarmee de inwoners van Vlaanderen en zo ook Ranst zich maar al te vaak geconfronteerd zien. In Vlaanderen behoort zwerfvuil tot de top irritaties van de bevolking, zo blijkt uit de Gemeente-Stadsmonitor van het Agentschap Binnenlands Bestuur.

De vervuiler betaalt, niet de gemeente

Een van de opvallende kenmerken van het pleidooi van Ranst is de nadruk op het principe 'de vervuiler betaalt'. De gemeente is resoluut tegen het doorschuiven van verantwoordelijkheid en kosten naar lokale overheden, zoals wel wordt voorgesteld in de systemen van de pilootprojecten van Fost Plus en de Waalse studie van RDC Environnement. . In plaats daarvan pleiten ze voor een systeem waarbij iedereen zijn lege verpakkingen eenvoudig terug naar de winkel kan brengen. Het idee is om de verantwoordelijkheid en kosten niet bij de gemeenten en burgers te leggen, maar eerder bij de producenten.

Luc Redig benadrukt het belang van een systeem dat al bekend is bij de Vlamingen. Hij stelt voor om te beginnen met het uitbreiden van het statiegeldsysteem dat voor glazen flessen via supermarkten, door hieraan plastic flessen en blikjes toe te voegen. Zo wordt een systeem dat de consumenten al kennen en ondersteunen uitgebreid. Dit zou niet alleen de hoeveelheid zwerfvuil verminderen, maar ook een bewustwording creëren bij consumenten over hun rol in het afvalbeheer.

Door het uitspreken voor een klassiek statiegeldsysteem, hoopt gemeente Ranst spoedig op het invoeren van dit systeem. Met het tekenen van de motie en zich uit te spreken naar de pers, geven zij een voorbeeld wat andere gemeenten en beleidsmakers hopelijk kunnen volgen, en hiermee een oplossing te vinden voor een meer proper Vlaanderen. 

Lokale besturen willen geen statiegeldsysteem via vuilnisbakken op straat

De lokale besturen willen niet dat de terugname van statiegeldverpakkingen via openbare vuilnisbakken verloopt. Volgens de VVSG heeft dit digitaal statiegeldsysteem zijn nut niet bewezen. De lokale besturen vrezen ook te moeten opdraaien voor een deel van de kosten. De VVSG liet dit ook zo weten aan Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir.

In 2015 voerde de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) een grondige studie uit naar de effecten van een klassiek statiegeldsysteem in Vlaanderen, dat is een systeem waarbij de inzameling via de supermarkten loopt. Het huidige traject –waar de industrie voorstander van is- loopt niet via winkels, maar via de openbare ruimte. Dat is nog onvoldoende helder, het digitale statiegeldsysteem is niet afdoende getoetst en de economische, financiële, sociale en ecologische impact ervan is niet voldoende geëvalueerd.

Het centrale doel van een statiegeldsysteem is de vermindering van drankverpakkingen in zwerfvuil. Volgens de VVSG zijn de lopende pilootprojecten onvoldoende om een beslissing te nemen over de invoering van dit digitaal systeem. ‘Een van de voornaamste zorgen van de lokale besturen is het voorstel om de terugname van statiegeld via het openbaar domein te laten verlopen. In het onderzoek van de industrie, is het onvermijdelijk dat er uiteindelijk verborgen kosten bij de lokale besturen terecht komen’, aldus Wim Dries, voorzitter VVSG.

VVSG is tegen elk scenario waarbij de terugname van drankverpakkingen via publieke vuilnisbakjes of terugnamemachines op het openbaar domein verloopt en lokale besturen een rol moeten spelen bij de verdeling van de thuisscanner. De industrie moet volledig verantwoordelijk zijn voor de invoering van een statiegeldsysteem.

‘In elk statiegeldsysteem moet er een rol zijn voor de supermarkten op vlak van terugname. We stellen vast dat het scenario waarbij de inzameling via de PMD-zak thuis in combinatie met de inzameling via supermarkten op vandaag niet onderzocht wordt’, zegt Paul Macken, voorzitter van Interafval, VVSG wijst er op dat er nog steeds een aantal fundamentele vragen zijn bij het digitaal statiegeldsysteem waar vandaag nog te weinig antwoorden op zijn. Het gaat dan bijvoorbeeld over digitale inclusie, fraudebestendigheid en privacy. Hier moet op korte termijn een antwoord op komen.

De VVSG vraagt dat de Vlaamse Regering zich houdt aan de timing die ze zelf heeft opgelegd, namelijk de invoering van een statiegeldsysteem in 2025. Dit statiegeldsysteem moet een effectieve impact op zwerfvuil hebben en tegelijkertijd een betere inzameling van drankverpakkingen mogelijk maken. De volledige verantwoordelijkheid dient bij de verpakkingsindustrie en de distributiesector te worden gelegd.  

Uit het persbericht van VVSG (16-11-2023), geschreven door Loes Weemaels - Projectmedewerker verpakkingsafval VVSG

Kiest België voor klassiek of digitaal statiegeld op blik en petflesjes?

Uit het persbericht van Testaankoop, 10 november 2023: 

België wil in 2025 een statiegeldsysteem invoeren op plastic flessen en blikjes, om zo de hoeveelheid zwerfvuil te verminderen. Twee op de drie consumenten zien zo'n systeem zitten, zolang het gaat om klassiek statiegeld toch. Van digitaal statiegeld zijn maar weinig mensen fan, zo blijkt uit onze enquête.

Tegen 2025 wil ons land statiegeld invoeren voor plastic flessen en blikjes. Dat zou betekenen dat je boven op de prijs van een drankblikje of petfles een kleine som extra betaalt, die je terugkrijgt op het ogenblik dat je de lege verpakking inlevert.

Een goed idee om zwerfvuil tegen te gaan, maar eerst moeten de verschillende gewesten het eens geraken over welk systeem ze willen implementeren: klassiek statiegeld met fysieke inzamelpunten, of een digitaal systeem met codes zoals de QR-codes op verpakkingen en vuilnisbakken. Wij verkiezen het klassieke systeem, en ook uit onze enquête blijkt dat er bij de consument een groter draagvlak is voor het klassieke systeem zoals we dat al kennen voor glazen bierflesjes.

Twee op de drie Belgen zijn voorstander van statiegeld

Als lid van de Statiegeldalliantie pleit Testaankoop al jaren voor statiegeld op petflessen en blikjes, en ook de consument is vragende partij. Twee op de drie consumenten zijn voorstander van zo'n systeem, zo blijkt uit eerdere enquêtes en opnieuw uit onze recente bevraging bij ongeveer 1 250 mensen. Eén op de vier is (veeleer) tegen.

Bijna negen op de tien mensen zijn bereid om lege verpakkingen bij te houden en in te ruilen in een inzamelpunt, al zakt de bereidwilligheid significant in functie van de afstand. € 0,10 lijkt alvast het ideale bedrag om de inspanning de moeite waard te maken.

Maar niet digitaal

Het maatschappelijk draagvlak krimpt echter aanzienlijk wanneer zou worden gekozen voor een digitaal systeem. Minder dan de helft van de respondenten is bereid een applicatie te downloaden op hun smartphone waarmee ze het statiegeld kunnen vereffenen. Dat aandeel daalt verder naar één op de vijf als de app geolocalisatie en bankgegevens zou vereisen.

Vooral oudere mensen zijn weinig enthousiast. Privacy en digitale geletterdheid (of het gebrek eraan) blijken significante struikelblokken. Thuisscanners zouden hier een oplossing kunnen bieden. Hoe dat concreet in zijn werk zal gaan, is nog niet duidelijk.

Voor- en nadelen van digitaal statiegeld

Vooral Vlaanderen lijkt op dit moment gewonnen voor een digitaal systeem waarbij elk flesje en elk blikje een eigencode krijgt. Die zou dan gescand moeten worden op de smartphone of thuisscanner, samen met de vuilnisbak, PMD-zak of automaat waar je het afval deponeert, waarna het statiegeld automatisch in je account verschijnt.

Pluspunten

 

Minpunten

 

Testaankoop wil klassiek statiegeld voor blikjes en petflessen

Testaankoop gelooft dat statiegeld op blikjes en flesjes de beste manier is om de hoeveelheid zwerfvuil in de natuur te beperken. Alleen stellen we ons nog heel wat vragen over het digitale systeem. Het is duidelijk dat nog lang niet alle potentiële problemen zijn uitgeklaard.

Nochtans is het de bedoeling om eind 2023 te beslissen of België kiest voor het digitaal statiegeldsysteem of het klassieke, zodat het in 2025 effectief ingevoerd kan worden.

Klassiek systeem is toegankelijk voor iedereen

Wij zouden liever een klassiek systeem zien, dat iedereen al kent van de bierflesjes, voor iedereen toegankelijk is en zo min mogelijk ruimte laat voor fraude en privacy-inbreuken. Ook andere Europese landen volgen momenteel deze traditionele route.